Teori-Teori Pembelajaran

Teori-Teori Pembelajaran:

Konten, Pedagogi dan

Psikologinya.

Oleh Kamaludin Ahmad: 1996

Teori tingkahlaku, sains kognitif dan binaan mempunyai ciri yang berbeza dalam proses pengajaran dan pembelajaran (P&P). Ciri-ciri tersebut dapat dilihat berdasarkan asas teorinya, tumpuan kemahiran atau konten, pedagogi atau kaedah P&P dan aspek psikologinya dalam P&P.

Ciri-ciri Teori Tingkahlaku

Asas teorinya ialah pelajar menerima ilmu pengetahuan melalui proses rangsangan (diberi) dan tindakbalas, pengekalannya pula melalui peneguhan. Aspek kemahiran atau kontenyang diberi tumpuan ialah murid dapat menguasi kemahiran kira mengira dan dalam proses menyelesaikan sesuatu masalah murid dapat menguasai prosedurnya. Kemahiran lain pula keupayaan ingatan untuk menguasai maklumat yang banyak. Untuk menguasai kemahiran di atas pedagogi yang biasa diamalkan ialah kaedah pemusatan guru dan murid menerima maklumat yang disampaikan melalui tunjuk cara dan contoh penyelesaian. Jika bahan pembelajaran digunakan, ia dalam bentuk arahan tertib dan responnya ialah tingkahlaku yang dijangkakan. Bagi memantapkan maklumat yang diterima murid akan diberi latihan yang berulang atau latih-tubi dan ini mengwujudkan pelaziman (teori Pavlov). Dalam proses ini juga Skinner telah mencadangkan peneguhan (reinforcemen) sama ada bersifat positif atau negatif bagi mengekalkan tingkalaku yang diingini atau menghapuskan tingkahlaku yang tidak diperlukan. Proses di atas melibat ciri-ciri psikologi; pertamanya murid menyerap ilmu melalui proses rangsangan dan tindakbalas. Rangsangan dan tindakbalas yang diulang telah membentuk suatu hubungan (bond). Perhubungan ini dikukuhkan melalui latihan, dan tugas guru adalah untuk membina bond dan mengkukuhkan bond. Aspek tingkah laku yang dilihat pula ialah pengalaman ‘sedar’ (conscious).

Ciri-ciri Teori Sains Kognitif

“Cognition is the act of knowing”. Dari itu teorinya menekankan bagaimana murid memperolehi ilmu pengetahuan. Aktiviti tersebut melibatkan persepsi, minat, kreativiti, ingatan, penyelesaian masalah, pemikiran dan penggunan bahasa. Kemahiran atau konten yang ditekankan ialah murid berupaya memproses maklumat dengan sistem struktur pengetahuan mereka.

Untuk murid memperolehi pengetahuan tersebut, pedagogi yang disarankan bersifat pemusatan-murid dengan aktiviti berkumpulan, kolaboratif dan kooperatif. Dari itu dalam P&P, murid memainkan peranan penting, guru merupakan pemimpin dan membimbing aktiviti. Aktiviti inkuri penemuan penting dalam proses ini. Penyampaian guru pula ditumpukan kepada pengajaran yang bermakna. Interaksi dua hala antara guru-murid dan murid-murid digalakkan, interaksi ini diharapkan murid dapat berfikir. Schoenfeld pula mencadangkan supaya guru menjadi model untuk meta-kognitif dalam proses penyelesaian masalah. Dari itu dalam sesuatu aktiviti penyelesaian masalah, yang dipentingkan ialah proses dan konsep dan bukan jawapannya.

Dari aspek psikologi, minda manusia dibayangkan sebagai satu sistem berstruktur untuk mengurus maklumat.Penekanannya bagaimana manusia menerima, mentafsir, ‘encode’, menyimpan dan ‘retrieve’ maklumat dalam pelbagai cara. Dari itu dikatakan semua aktiviti mental mempunyai asas psikologikal.

Ciri-ciri Teori Binaan

(Constructivism): Asas teori ini ialah murid membina ilmu pengetahuan melaluitindakan aktif dan pemikirannya untuk memberi makna terhadap pengalamannya. Kemahiran dan konten yang ingin dicapai ialah murid dapat membina konsep dan juga merubah konsep image mereka kepada konsep definasi.

Bagi mencapai matlamat di atas, pedagogi yang digunakan ialah pemusatan-murid dengan guru menyediakan peluang-peluang untuk murid dapat membina pengetahuan dan membentuk kemahiran, yang mana mereka dapat menghubungkaitkan pengalaman lampau (old knowledge) mereka dengan kegunaan masa depan. Untuk itu guru bertindak sebagai fasilitator dan haruslah dapat menyediakan aktiviti-aktiviti berasaskan ‘hands-on’ dan ‘minds-on’ (mengwujudkan pengalaman aktif); berlaku interaksi antara guru-murid dan murid-murid untuk proses ‘negotiation’ (termasuk refleksi) bagi proses pembinaan dan pengubahsuaian konsep (abstraksi); aktiviti-aktiviti yang meransangkan fikiran, sama ada soal-jawab atau dalam proses penyelesaian masalah. Guru juga sesuai berperanan sebagai pelajar atau penyelidik, supaya guru lebih memahami bagaimana murid membina konsep atau pengetahuan. Penilaian dalam proses P&P pula merangkumi cara menyelesaikan masalah dengan munasabah dan pengetahuan.

Aspek psikologi dalam konstruktif menerangkan bagaimana pengetahuan disusun dalam minda manusia dan pembelajaran yang bermakna itu bermula dengan pengetahuan atau pengalaman sedia ada murid. Bagi Dewey pembelajaran sebagai proses menyusus atau membina pengalaman secara berterusan.

Kesimpulan dari ketiga-tiga teori di atas ialah: teori tingkahlaku percaya adalah lebih produktif untuk mengkaji bagaimana persekitaran dan ciri-cirinya, seperti ‘reinforcers’, ciri-ciri guru, bahan mengajar, kondisi bilik darjah secara terus mempengaruhi tingkahlaku pembelajaran pelajar; teori kognitif pula percaya adalah lebih bersifat saintifik hasilnya mengkaji bagaimana pembolehubah persekitaran, termasuk tingkahlaku guru dalam bilik darjah, mempengaruhi proses mental pelajar, seperti pemikiran, penyelesaian masalah dan heuristik, yang mana sebaliknya mempengaruhi pembelajaran, penemuan pengetahuan, pembentukan sikap, kepercayaan dan tindakan; bagi konstruktif pula ia juga berkait dengan aspek kognitif, dan yang penting bagaimana persekitaran yang ada membantu pelajar membina pengetahuan atau konsep dan pengubahsuaiannya melalui manipulatif bahan, bahasa, interaksi sosial dan ‘negotiation’.

Model Kosntruktif

Kajian mengenai pengajaran matematik telah menghasilkan beberapa model teori pengajaran matematik; antaranya ialah,‘Teacher Effectivenes Model’, ‘Process-Product Model’ dan ‘Constructivist Model’. Ketiga-tiga model ini berkembang seiring dengan perkembangan teori-teori pembelajaran. Pengajaran berdasarkan kepada model-model tersebut jelas dipengaruhi oleh teori-teori pembelajaran.

Model konstruktivis, merupakan model pengajaran yang mutakhir dalam dunia pendidikan yang mula berkembang secara pesat sejak 80an. Model ini mendapat sambutan untuk digunakan dalam proses pengajaran dan pembelajaran (termasuk di Malaysia) kerana ia dikatakan mempunyai ciri-ciri yang menyebabkan murid-murid memperolehi dan membina ilmu pengetahuan dengan lebih berkesan tanpa paksaan.

Ciri-ciri utama dalam model konstruktivis; pertamanya ialah peranan guru berubah, kaedah pengajarannya menumpu kepada kejayaan murid membina skema pengkonsepan berdasarkan kepada pengalaman mereka yang aktif. Guru adalah sebagai pengurus bilik darjah, dan murid diterima sebagai individu yang mempunyai ciri-ciri perlakuan yang berbeza, yang mana setiap murid dianggap penting dalam proses pembelajaran dan perlu diberi perhatian saksama. Maka guru harus perhatin dengan persekitara pembelajaran, dia harus bijak untuk menyediakan bahan-bahan manipulatif bagi murid dan dapat menyediakan peluang-peluang dalam proses murid berinteraksi dengan bahan supaya murid dapat membinailmu pengetahuan (konsep dan sebgainya). Di samping itu guru harus sedar bagaimana peluang yang disediakan olehnya dapat menyebabkan murid menghubungkaitkan pengetahuan lalu dengan yang baru dan melakukan aktiviti ‘penyusunan semula’ ilmu pengetahuan. Akhir, guru harus dapat melihat dunia pembelajaran matematik bukan sahaja dari kaca matanya tetapi yang penting adalah dari kaca mata murid-muridnya.

Ciri yang kedua ialah murid itu sendiri. Dari sudut pandangan konstruktivis, setiap murid mempunyai peranan dalam menentukan apa yang akan mereka pelajari. Berdasarkan teori, ciri pembelajaran sebagai satu proses yang mana murid-murid mengubah suaikan ‘internal mental representations’ untuk membina struktur atau hubungan matematikal. Dengan itu murid akan dapat sedar bahawa pengetahuan sebagai sesuatu yang boleh disesuaikan dan boleh berubah, yang menentukannya ialah mereka sendiri.

Ketiga guru dan murid harus sedar bahawa pengajaran dan pembelajaran ialah satu proses interaksi sosial. Ilmu pengetahuan yang dibina selalunya berlaku apabila ada interaksi sosial sesama ahli di dalam bilik darjah, murid-murid dan guru. Guru harus memberi peluang supaya murid banyak berinteraksi, supaya mereka berpeluang berkongsi persepsi, menghormati pandangan alternatif rakan dan seterusnya proses ini mengwujudkan ‘negotiation’ atau perundingan yang menyebabkan murid menyesuaikan idea atau konsepnya dengan yang baru. Di samping itu guru memberi peluang kepada murid supaya lebih berkeyakinan, kerana idea mereka diterima dan dihormati. Dalam interaksi ini kemahiran berkomunikasi dan bahasa memain peranan penting dalam mempersembahkan sesuatu idea secara verbal dan ini akan memantapkan konsep yang telah dibina.

Akhirnya guru dan murid juga sedar dan tahu bahawa pembinaan ilmu pengetahuan merupakan proses pemikiran (kognitif). Guru dapat menggalakkan dan murid sedar untuk melakukan refleksi terhadap proses pembelajaran mereka dan juga melakukan meta-kognitif. Ini akan memberi kesedaran kepada murid bahawa pengetahuan lalu sangat berkaitan dengan yang baru. Seterusnya aktiviti dan soal-jawab hendaklah sesuatu yang merangsangkan fikiran murid.

Kesimpulan yang dapat dibuat bahawa ciri-ciri model konstruktivis sesuatu yang praktikal dan bersesuaian sama ada untuk guru dan juga untuk murid-murid. Model ini memberi peluang kepada guru memilih kaedah P&P yang sesuai dan memberi peluang kepada murid untuk lebih aktif dalam proses P&P. Model ini akan mengwujudkan proses P&P yang lebih harmonis.

Apakah strategi / pendekatan

atau

kaedah yang sesuai

dengan Teori Konstruktivisme

• Menyoal

• Perbincangan

• Sumbang Saran

• Perbahasan

• Projek

• Kajian kes

Reka bentuk pengajaran

dibina berasaskan kepada

6 perkara

• Menentukan keperluan murid

• Menentukan matlamat dan objektif

• Membina prosedur penilaian

• Merekabentuk dan memilih strategi penyampaian

• Mencuba sistem pengajaran

• Menilai kesesuaian sistem